Củ đậu, một loại thực phẩm phổ biến trong ẩm thực Việt Nam, không chỉ mang lại hương vị ngọt nhẹ và thanh mát mà còn chứa nhiều chất dinh dưỡng quan trọng. Bạn có thể thưởng thức củ đậu theo nhiều cách khác nhau, từ việc ăn sống cho đến việc sử dụng nó trong các món ăn hàng ngày như xào với tôm thịt, nấu canh, hầm và salad.
Củ đậu có chứa nhiều chất dinh dưỡng và được coi là một vị thuốc trong Đông y.
Củ đậu có tên khoa học Pachyrhizus erosus (L) urb, thuộc họ Đậu (Fabaceae). Nó còn có tên thường gọi khác là củ sắn. Nhưng cần chú ý phân biệt với củ Khoai mì, cũng có tên gọi khác là sắn. Hai loại cây này hoàn toàn khác nhau.
Củ đậu là loại cây leo, nếu làm giàn cây có thể dài tới 4 – 5m. Lá loại lá kép gồm 3 chét hình tam giác mỏng, trải rộng. Hoa màu tím nhạt, khá lớn, mọc thành chùm hoa kép từ nách lá. Hoa không nở đồng đều trên trục hoa mà nở từ dưới lên trên. Có khi lại nở từ giữa trước rồi phát triển về 2 phía đều nhau. Mùa hoa thường vào tháng 4 – 5.
Quả cây củ đậu được hình thành từ bầu nhụy sau khi thụ tinh và lớn lên thành quả. Bầu nhụy cái trên hoa cây củ đậu sau khi thụ tinh vươn dài ra. Vòi nhụy héo và teo dần đi nhường lại cho bầu nhụy phát triển thành quả. Nhưng không phải hoa nào sau khi thụ tinh cũng đều phát triển thành quả. Quả không có cuống, dài 12 cm, được ngăn vách nhiều rãnh ngang, thường chứa từ 4-9 hạt.
Củ đậu được trồng ở rộng khắp các tỉnh miền núi phía bắc đến các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long.
Củ đậu được cho rằng có nguồn gốc từ Mexico và Trung Mỹ, cũng có tài liệu củ đậu được thấy lần đầu tiên ở Brazil. Sau đó du nhập vào Đông Nam Á và các tỉnh phía nam Trung Quốc. Ngày nay, cây củ đậu được trồng phổ biến ở khắp các vùng nhiệt đới cũng như ôn đới ấm áp và phát triển mạnh ở các vùng có biên độ nhiệt độ và ánh sáng thay đổi.
Tại Việt Nam, củ đậu được trồng rộng khắp từ các tỉnh miền núi phía bắc đến các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. Nhưng tập trung chủ yếu ở vùng trung du Bắc bộ và Bắc Trung bộ. Phân bố rộng lớn ở các tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang, Quảng Ninh, Hòa Bình, Sơn La, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Quảng Bình. Người ta trồng lấy củ để ăn, làm thuốc và lấy hạt để làm thuốc trừ rệp trên một số loại cây rau, cây bông và cây thuốc lá.
Mỗi 130g củ đậu cung cấp 49 calo, 12g carb, 1g protein, 0,1g chất béo, 6,4g chất xơ, cùng với một lượng lớn vitamin C (đáp ứng 44% nhu cầu hàng ngày), vitamin B9 (4%), sắt (4%), magie (4%), kali (6%), và mangan (4%). Vitamin C, một chất chống oxy hóa mạnh, không chỉ giúp cơ thể chống lại các gốc tự do gây hại mà còn tham gia vào nhiều phản ứng enzyme quan trọng. Ngoài ra, củ đậu cũng chứa một lượng nhỏ các vitamin E, B1, B2, B5, B6, cùng với canxi, phốt pho, kẽm và đồng.
Với hàm lượng chất dinh dưỡng phong phú như vậy, củ đậu có thể mang lại nhiều lợi ích sức khỏe tuyệt vời:
Củ đậu có thể hỗ trợ quản lý lượng đường trong máu một cách hiệu quả. Theo Boldsky, một nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc tiêu thụ củ đậu có thể giúp giảm sự tăng lên đột ngột của lượng đường sau bữa ăn. Thêm vào đó, củ đậu có lượng calo thấp, chỉ số đường huyết thấp và khả năng chống insulin, tất cả đều góp phần vào việc kiểm soát lượng đường trong máu.
Đặc biệt, củ đậu giàu chất xơ, giúp làm chậm quá trình hấp thụ đường vào máu, từ đó giúp ổn định mức đường huyết. Như vậy, củ đậu không chỉ là một loại thực phẩm ngon mà còn có nhiều lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt là trong việc quản lý lượng đường trong máu.
Trồng củ đậu không khó.
Củ đậu giúp cải thiện sức khoẻ tim mạch
Củ đậu, với sự phong phú về chất dinh dưỡng, là một lựa chọn tuyệt vời để nâng cao sức khỏe tim mạch. Dựa trên 23 nghiên cứu, việc tăng cường lượng chất xơ trong chế độ ăn uống đã được chứng minh có thể giảm đáng kể lượng cholesterol toàn phần và cholesterol LDL – loại cholesterol “xấu”. Ngoài ra, củ đậu còn chứa kali, một khoáng chất quan trọng giúp giảm huyết áp và phòng ngừa các bệnh liên quan đến tim và đột quỵ. Sắt và đồng, cũng có trong củ đậu, là những yếu tố cần thiết cho sự phát triển của các tế bào hồng cầu khỏe mạnh. Như vậy, củ đậu không chỉ là một loại thực phẩm ngon mà còn có nhiều lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt là trong việc tăng cường sức khỏe tim mạch.
Củ đậu tăng cường hệ tiêu hoá
Củ đậu, với hàm lượng Inulin và chất xơ cao, có thể hỗ trợ đáng kể cho hệ tiêu hóa. Inulin, một loại chất xơ hòa tan, đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường sức đề kháng cho đường ruột và giúp chữa lành các vấn đề tiêu hóa. Củ đậu, cũng như nhiều loại rau củ và hoa quả khác, chứa một lượng lớn Inulin. Chất này, cùng với chất xơ, giúp thúc đẩy quá trình tiêu hóa và giữ chất dinh dưỡng nhiều hơn tại đường ruột.
Hơn nữa, củ đậu còn có tác dụng tốt đối với hệ tiêu hóa nhờ chứa nhiều chất xơ, giúp giải nhiệt nhanh chóng, giải độc rượu, và nhuận tràng, đồng thời giảm tiết axit dạ dày. Do đó, củ đậu không chỉ là một loại thực phẩm ngon mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt trong việc tăng cường hệ tiêu hóa.
Củ đậu được bán ở hầu khắp các chợ Việt với giá thành rất rẻ.
Củ đậu hỗ trợ quá trình giảm cân
Củ đậu, với lượng calo thấp, nhiều nước và chất xơ, có thể hỗ trợ quá trình giảm cân bằng cách giúp bạn cảm thấy no lâu hơn. Chất xơ phong phú trong củ đậu làm chậm quá trình tiêu hóa, ngăn chặn sự tăng lên nhanh chóng của lượng đường trong máu sau khi ăn.
Đặc biệt, chất xơ inulin trong củ đậu đã được chứng minh có ảnh hưởng đến các hormone điều chỉnh cảm giác no và đói. Do đó, việc ăn củ đậu không chỉ giúp tăng cường loại vi khuẩn đường ruột hỗ trợ giảm cân mà còn giúp bạn cảm thấy no hơn sau bữa ăn. Như vậy, củ đậu không chỉ là một loại thực phẩm ngon mà còn có nhiều lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt là trong việc hỗ trợ giảm cân.
Củ đậu giúp tăng cường hệ miễn dịch, phòng chống bệnh tật
Trong mỗi 130g củ đậu, bạn sẽ tìm thấy hơn 26mg vitamin C, tương đương với gần một nửa lượng vitamin C được khuyến nghị hàng ngày. Củ đậu cũng là nguồn cung cấp vitamin A, E và selen, những chất chống oxy hóa quan trọng giúp bảo vệ cơ thể khỏi sự tấn công của các gốc tự do.
Gốc tự do là những phân tử không ổn định có thể gây ra viêm mạn tính và đóng góp vào việc phát triển của các bệnh như tiểu đường, tim mạch, Alzheimer và nhiều tình trạng sức khỏe khác.
Chất chống oxy hóa không chỉ giúp bảo vệ cơ thể khỏi gốc tự do mà còn tăng cường sức khỏe hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh như virus, vi khuẩn, nhiễm trùng.
Củ đậu là món ăn vặt giúp giảm cân, đẹp da của nhiều chị em.
Củ đậu hỗ trợ làm đẹp da
Với lượng vitamin C dồi dào, củ đậu giúp cơ thể sản sinh ra collagen, một hoạt chất giúp làn da trở nên mịn màng và trắng sáng hơn. Bạn cũng có thể thái mỏng củ đậu ra để đắp lên da mặt. Củ đậu chứa nhiều nước và khoáng chất giúp làn da không bị khô, loại bỏ chất độc, là lựa chọn được nhiều chị em tin dùng trong việc làm đẹp da.
Salad củ đậu bơ tươi mát cho ngày hè nắng nóng.
Lưu ý khi sử dụng củ đậu
Củ đậu thuộc họ đậu Pachyrhizus erosus. Phần củ ăn được của nó sẽ tạo rễ cho các loại dây leo và hoa trên mặt đất.
Mặc dù ăn củ đậu rất an toàn, nhưng dây leo, lá và hoa mọc từ rễ của nó chứa một loại độc tố có thể gây hại cho con người khi tiêu thụ với số lượng lớn. Một nghiên cứu cho thấy, tiêu thụ một lượng nhỏ rotenone có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh Parkinson.
Củ đậu chứa nhiều nước, nếu ăn quá nhiều có thể làm cho dạ dày giãn rộng, căng phồng, tăng tiết dịch và tăng cảm giác thèm ăn.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, những người bị đau dạ dày không nên ăn củ đậu vì tiêu thụ nhiều có thể kích thích các triệu chứng như ợ nóng, ợ chua và làm cơ thể suy yếu.
