Tôm có nhiều loại như: tôm hùm, tôm sú, tôm he… Chúng sống ở vùng nước ngọt hoặc nước mặn, ngoài sông hay trên suối. Song ở Lạng Sơn có một loại tôm cực kỳ lạ: sống ở trong rừng rậm, hang đá hoặc bám trên thân cây. Đó là loài tôm rừng.
Sở dĩ chúng có tên gọi như vậy bởi hình dáng khá giống với loài tôm nhưng lại thuộc dòng côn trùng. Chúng có kích thước nhỏ, con nào to nhất cũng chỉ bằng ngón tay út của người lớn; đôi chân tựa như con cào cào; toàn thân màu xám trong…
Tôm rừng sống ở trong rừng rậm, hang đá hoặc bám trên thân cây
Chị Khánh Hà – sinh sống tại Cao Lộc (Lạng Sơn) cho biết: “Xưa chúng là món ăn dân dã mang hương vị núi rừng của người Tày, Nùng ở một số vùng miền núi. Khi ấy rất ít người biết đến, thậm chí tên cũng chẳng bao giờ nghe qua.
Gần đây, chúng bỗng trở thành đặc sản nổi tiếng mà ai đặt chân tới quê mình cũng muốn thưởng thức” .
Nhắc đến tôm rừng, chị Thanh Thư, trú tại xã Mỹ Sơn, huyện Cao Lộc (Lạng Sơn) cho biết, tôm rừng có hình dáng khá giống con tôm nhưng có kích thước nhỏ, đôi chân như con cào cào.
Toàn thân tôm rừng có màu xám, chủ yếu sống ở những nơi có khí hậu ẩm ướt, cây cối rậm rạp hoặc bám trong thân cây mục, trong hốc đá.
“Tôm rừng có vào khoảng tháng 6, tháng 7. Ban đêm, loại côn trùng này bay ra tứ phía để kiếm ăn, ban ngày ở trong tổ. Vì thế, vào mùa, khi người dân đi làm nương, rẫy, gặp tổ nào thì bắt tổ đó. Tổ to thì được hơn 3kg, tổ nhỏ được khoảng hơn 1kg”, chị Thư nói.
Theo chị Thư, để bắt được tôm rừng, người dân phải đi khá xa vì càng trong rừng sâu thì tôm rừng càng nhiều. Có khi phải vượt đồi, vượt núi đến những cánh rừng sâu heo hút mới có.
Nếu may mắn, gặp được những gốc cây to có tôm rừng bám dày đặc, nhìn xa như một tổ ong khổng lồ. Người dân vội vàng lấy chiếc vợt tự chế làm bằng tấm lưới cũ nhẹ nhàng tiến đến rồi chụp vào tổ tôm rừng.
“Tôm rừng không có cánh nên gặp người chúng sẽ bật nhảy tán loạn, vì vậy người đi bắt phải có kinh nghiệm mới bắt được hết tổ. Trước thấy các cụ cao niên bảo tôm rừng ăn được thì bắt làm thức ăn hàng ngày, giờ thì được dân nhậu lùng mua nên nhiều người đi rừng bắt tôm để bán”, chị Thư cho hay.
Mỗi kg tôm rừng đang được thu mua với giá từ 300-500.000 đồng/kg.
Theo người dân xứ Lạng, trong tiếng Tày, tôm rừng có tên là Củng Dóng. Loại côn trùng này thường sống ở trong các thân cây rỗng và trong hang đá.
Tôm rừng nhảy nhanh lắm. Một khi đã chui vào hang thì sẽ ở luôn trong đó, nhất định không chịu thò đầu ra ngoài. Người đi rừng phải dùng cành cây lùa chúng ra, người khác bên ngoài phải dùng vợt chụp thật nhanh.
Được coi là đặc sản chỉ có ở Lạng Sơn, chỉ có theo mùa và được lùng mua với giá cao. Vì vậy, cứ đến mùa tôm rừng là rất đông người rủ nhau vào rừng săn tôm về bán.
Trước khi chế biến, tôm rừng được bỏ đầu, bỏ ruột và vặt bỏ cẳng chân.
Món tôm rừng rang lá chanh được nhiều người yêu thích.
Tôm rừng có thể chế biến thành nhiều món ăn
Theo khảo sát, vào đầu mùa, tôm rừng khá đắt, có thể lên tới 500.000 đồng/kg, giữa mùa rẻ hơn chỉ còn 250.000 – 300.000 đồng/kg. Tôm rừng thường được chế biến làm món nhậu bằng cách rang với lá gừng, lá chanh hoặc lá lốt, lá mắc mật. Đặc biệt, món tôm rừng sẽ ngon hơn nếu được nấu bằng bếp củi bởi mùi thơm của tôm rừng quyện với khói bếp có mùi vị núi rừng đặc trưng hơn.
“Trước khi rang phải rửa sạch tôm, vặt chân, kéo nghiêng đầu tôm để rút ruột rồi chao giòn với mỡ lợn, thêm ít nước măng chua, gia vị, muối mắm và lá chanh thái nhỏ. Khi nào ăn thì vắt thêm ít nước cốt chanh lên rồi ăn, rất thơm, bùi và ngậy”, một đầu bếp ở nhà hàng chuyên đặc sản Lạng Sơn tiết lộ.
